Gaz - Historia marki

Historia samochodów marki GAZ (Gorkowskij Awtomobilny Zawod) rozpoczyna się w 1929 roku, kiedy to ówczesne władze Związku Radzieckiego podjęły decyzję o stworzeniu zakładów produkujących samochody osobowe oraz ciężarowe. Pierwsze pojazdy marki GAZ powstały na licencji Fordów (osobowego A oraz ciężarowego AA).

Szybko rozwijająca się gospodarka Związku Radzieckiego potrzebowała też dostępu do własnych, a przede wszystkim tanich pojazdów, zarówno osobowych, jak i dostawczych. Dlatego też w marcu 1929 roku najwyższe władze radzieckie podjęły decyzje o wybudowaniu fabryki samochodów nieopodal Niżnego Nowogrodu (w latach 1930-1990 noszącego nazwę Gorki na cześć pisarza Maksyma Gorkiego).

Jednocześnie, zdając sobie sprawę, że nowe zakłady będą potrzebować bardzo dużo czasu na opracowanie własnych konstrukcji, podjęto współpracę z Fordem. I już w maju podpisano umowę na kupno licencji na produkcję samochodu osobowego Forda A oraz ciężarowego Ford AA. Ponadto Ford pomagał przy budowie nowej fabryki, w której taśmowo miały być wytwarzane auta osobowe oraz dostawcze. Budowa fabryki ruszyła w maju 1930 r., a jej pierwszy etap zakończony został pod koniec 1932 r. Pierwsze auta produkowane były już od 1930 roku w Moskwie, jednak pełna produkcja (na początku modeli Gaz A i Gaz AA) ruszyła dopiero wraz z uruchomieniem fabryki w Niżnym Nowogrodzie.

Równocześnie rosyjscy konstruktorzy cały czas pracowali nad własnymi pomysłami, które z jednej strony miały ulepszyć produkowane już pojazdy, a z drugiej miały doprowadzić do stworzenia już całkowicie własnego modelu. Pierwszy cel został osiągnięty dość szybko, bo już w 1933 r. Powstał Gaz AAA będący zmodyfikowaną wersją dostawczego AA dostosowaną do panujących w Rosji warunków drogowych, czy też pogodowych. Również i na efekty w postaci samochodu będącego całkowicie własną konstrukcją nie trzeba było aż tak długo czekać. W 1936 r. światło dzienne ujrzał Gaz M1 (jego światowa premiera miała miejsce w następnym roku na wystawie w Paryżu), który tym samym zakończył produkcję Gaza A.

Gaz M1 wytwarzany był do 1948 roku i w tym czasie był on kilkakrotnie modernizowany i udoskonalany. M.in. dwa lata po jego premierze pojawił się całkowicie nowy silnik o pojemności 3,5 l i mocy 76 KM. Wersja z tą jednostką oznaczona była symbolem 11-73. Model M1 posłużył także jako podstawa do produkcji innych modeli, np. dostawczego Gaza 415.

W okresie od tuż przed drugą wojną światową do połowy lat pięćdziesiątych w zakładach GAZ prowadzone były prace nad konstrukcją samochodów przystosowanych do jazdy w terenie, dysponującymi napędem na 4 koła. Pierwszym takim prototypem był model Gaz 61, który jednak nie doczekał się produkcji na masową skalę z powodu rozpoczęcia działań wojennych. Armii Czerwonej potrzebne były pojazdy wielozadaniowe, które byłyby w stanie poruszać się w ciężkim terenie, a jednocześnie mogłyby np. ciągnąć armatę, możnaby na nim zamontować karabin maszynowy. Dlatego już wkrótce powstały nowe modele - Gaz 64 i legendarny Gaz 67. To od tych pojazdów przyjęło się w naszym języku określenie "gazik" na wszelkiego rodzaju auta terenowe. Gaz 67 produkowany był jeszcze po wojnie aż do 1953 roku, wówczas to pojawił się jego następca Gaz 69, jednak tylko przez dwa lata był wytwarzany przez zakłady GAZ. W 1955 roku produkcję przeniesiono do fabryki UAZ i od tego czasu rozpoczęła się era terenowych pojazdów marki UAZ.

Wracając jeszcze do okresu wojennego, zakłady GAZ w całości przestawione były na produkcję dla celów wojskowych. Poza pojazdami terenowymi, w fabryce wytwarzane były także czołgi, działa samobieżne, pojazdy opancerzone a nawet wyrzutnie rakiet, popularnie zwane "Katiuszami".

Po wojnie GAZ nastawił się w dużo większym stopniu na produkcję samochodów osobowych. Już w 1946 r. pojawił się model Gaz Pobieda M20, który był również produkowany od 1951 r. na warszawskim Żeraniu jako Warszawa. W latach 1950-1959 produkowano luksusową limuzynę o nazwie Gaz 12 ZIM z 95-konnym silnikiem, której następcą była elitarna już Czajka (Gaz 13). Wcześniej rozpoczęła się produkcja jednego z najbardziej popularnych modeli radzieckich dwudziestego wieku - Wołgi. Pierwsze prace nad autem, który miał być bardziej dostępny dla mas, rozpoczęły się pod koniec 1953 r. Przez następne pięć lat trwały prace nad różnymi prototypami i w końcu w 1958 r. zaprezentowano Wołgę na wystawie w Brukseli, gdzie zdobyła nawet główną nagrodę Grand Prix. W 1970 r. przerwano produkcję Wołgi (Gaz 21) na 15 lat i ponownie powrócono do tego modelu w 1985 r.

Równolegle, wraz z produkcją osobówek, wytwarzane były pojazdy ciężarowe oraz dostawcze. Pierwszym powojennym modelem był Gaz 51 (produkowany także na licencji jako Lublin 51), lekka ciężarówka, która dostępna była z napędem 4x4 oraz 4x2. Przetrwała do 1963 r., kiedy to zastąpił ją Gaz 66.

Obecnie fabryka GAZ może się pochwalić bardzo szeroką gamą pojazdów. Od samochodów osobowych (różne odmiany Wołgi), poprzez pojazdy dostawcze (m.in. oferowane na polskim rynku modele Gazel i Sobol) aż po ciężkie samochody ciężarowe, autobusy oraz różny sprzęt specjalistyczny (budowlano-drogowy).